Rechtbank ontbindt Nederlandse vennootschap wegens overtreding EU-sancties

Op 31 oktober 2023 veroordeelde de rechtbank Rotterdam een B.V. en haar bestuurder voor overtredingen van EU-sancties. Aan de vennootschap werd een geldboete opgelegd van EUR 200.000 en aan de bestuurder een celstraf van achttien maanden. De zaak had betrekking op leveringen aan Rusland van elektronische goederen die mede voor militaire doeleinden kunnen worden gebruikt. De rechtbank oordeelde dat die uitvoer verboden was op basis van de EU-sancties inzake Rusland en werd verhuld door onder meer gebruik te maken van uitvoer via de Malediven en valse documenten over een fictieve eindgebruiker in Oekraïne. 

In vervolg op deze veroordeling maakte het OM gebruik van een zelden toegepaste, civielrechtelijke mogelijkheid om ontbinding van de vennootschap te verzoeken. Op 15 april 2024 heeft de rechtbank Gelderland dat verzoek toegewezen en de vennootschap ontbonden. Ook heeft de rechtbank een vereffenaar aangewezen. Het OM kan ontbinding van een rechtspersoon verzoeken als zijn doel of werkzaamheden in strijd zijn met de openbare orde. In deze sanctiezaak maakte het OM echter gebruik van een andere ingang om de vennootschap te ontbinden. Het OM kan ook ontbinding van een vennootschap verzoeken als zij haar doel niet kan bereiken door een gebrek aan baten of zij de werkzaamheden tot verwezenlijking van haar doel heeft gestaakt. De argumentatie van het OM, die de rechtbank volgt, is dat de vennootschap voornamelijk (illegale) inkomsten vergaarde uit Rusland. Die inkomsten mag de vennootschap niet langer vergaren vanwege de EU-sancties. Bovendien is de veroordeelde bestuurder, die als enige werkzaamheden verrichtte voor de vennootschap, voortvluchtig en is er geen sprake van inkomsten over 2023. Het verzoek tot ontbinding wordt daarom toegewezen. 

De beslissing van de rechtbank is onderdeel van een aanzienlijke toename van de inzet van handhavingsmogelijkheden door het OM op het gebied van EU-sancties. Die handhaving krijgt historisch gezien relatief weinig aandacht, maar is de afgelopen periode sterk toegenomen. In oktober 2023 maakte het OM bekend een grote strafzaak te hebben afgedaan rondom de bouw van de Krimbrug. In het persbericht werd ook gemeld dat het OM na de invasie van Oekraïne ruim 75 strafrechtelijke onderzoeken naar sanctieovertredingen heeft gestart. Naast deze ontwikkeling zijn er plannen om het Nederlandse sanctiestelsel op termijn flink te herzien. Mogelijk zal dat leiden tot de bevoegdheid om ondernemingen onder beheer te plaatsen en om openbare registraties bij te houden van ondernemingen die onder controle staan van gesanctioneerde partijen. Het sanctieteam van Houthoff reageerde in augustus 2023 op de eerste preconsultatieronde in verband met dit voorstel; de formele consultatie wordt ergens in het tweede kwartaal van 2024 verwacht.