News Update Employment & Pensions

In 2019 nam de Europese Unie de klokkenluidersrichtlijn aan met als doel klokkenluiders beter te beschermen en de Europese wetgeving op dit gebied te harmoniseren.

In Nederland biedt de Wet Huis voor klokkenluiders sinds 1 juli 2016 voorzieningen voor klokkenluiders. Deze voorziet in een verplichte interne meldingsprocedure voor werkgevers bij wie in de regel ten minste vijftig personen werkzaam zijn en schrijft voor welke onderwerpen daarin in ieder geval moeten worden geregeld. Met die wet is ook het Huis voor klokkenluiders ("het Huis") ingesteld dat klokkenluiders adviseert bij het doen van een melding en hen informeert over hun rechtsbescherming. Daarnaast doet het Huis onderzoek naar misstanden voor zover andere instanties daar niet toe bevoegd zijn en voert het bejegeningsonderzoeken naar aanleiding van een melding van een vermoeden van een misstand uit. Ter bescherming van klokkenluiders is een benadelingsverbod opgenomen in onder andere het Burgerlijk Wetboek. 

De Wet bescherming klokkenluiders wijzigt de huidige Wet Huis voor klokkenluiders om aan de Europese klokkenluidersrichtlijn te voldoen. De inwerkingtredingsdatum van de wet is nog onbekend, maar werkgevers in de private sector die minder dan 250 werknemers in dienst hebben, krijgen tot 17 december 2023 de tijd om hun meldingsprocedure aan te passen aan de nieuwe wet.

Wij zetten de belangrijkst wijzigingen voor u op een rij.

Interne meldprocedures 

Klokkenluiders hoeven op grond van de nieuwe wet niet meer eerst intern te melden, maar mogen direct bij een extern meldingskanaal melden. Er worden ‘bevoegde autoriteiten’ aangewezen, die meldingen kunnen ontvangen, onderzoek doen of maatregelen kunnen nemen naar aanleiding van een melding van een schending van het recht van de Europese Unie.

Voorbeelden van deze autoriteiten zijn:

• de Autoriteit Consument en Markt (ACM) bij schendingen van het consumentenrecht;
• de Autoriteit persoonsgegevens (AP) bij schendingen van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG);
• de Nederlandsche Bank N.V. (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) bij schendingen van financieel-economische regels;
• de Nederlandse Zorgautoriteit;
• het Huis voor Klokkenluiders;
• de Inspectie gezondheidszorg en jeugd; en
• de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming.

De klokkenluider moet binnen zeven dagen een ontvangstbevestiging krijgen en binnen een redelijke termijn van maximaal drie maanden informatie krijgen over de beoordeling van zijn melding (feedback).

Ook geldt straks voor werkgevers een registratieplicht van meldingen, die ook mondeling gedaan moeten kunnen worden. Vermoedens van overtredingen moeten straks ook via die interne procedure kunnen worden gemeld.

Anoniem melden

De mogelijkheid wordt ingevoerd om anoniem een onderzoek aan te vragen bij het Huis. De identiteit van de klokkenluider blijft dan onbekend voor het Huis. Een advocaat of vertrouwenspersoon onderhoudt in dat geval het contact met het Huis en de klokkenluider.   

Uitbreiding kring van personen die worden beschermd 

Iedereen die in het kader van zijn of haar werkzaamheden op een misstand of inbreuk op het Europese richtlijnen of Verordeningen stuit, deze op redelijke gronden meldt en naar aanleiding daarvan wordt benadeeld, wordt onder de nieuwe wet beschermd. Niet alleen werknemers en ambtenaren, maar ook vrijwilligers, stagiairs, zzp’ers, (onder)aannemers, aandeelhouders en sollicitanten. Verder maken mensen die intern onderzoek doen naar mogelijke misstanden voortaan ook aanspraak op bescherming.

Benadelingsverbod

Een klokkenluider mag tijdens en na de behandeling van een melding of openbaarmaking van een vermoeden van een misstand niet worden benadeeld. Onder de nieuwe wet hoeven klokkenluiders die bijvoorbeeld worden geschorst, ontslagen, een promotie wordt onthouden, worden overgeplaatst of een boete krijgen opgelegd, straks niet meer aan te tonen dat zij zijn benadeeld vanwege hun melding. De bewijslast verschuift naar de werkgever. De klokkenluider hoeft alleen te bewijzen dat hij of zij is benadeeld en een melding heeft gedaan. Dat de benadeling het gevolg is van de melding wordt door de rechter aangenomen totdat het tegendeel bewezen is. De werkgever die de nadelige maatregel nam of een nadelige handeling deed, moet dan aantonen dat hij dat niet deed vanwege de melding, maar dat hij daar andere redenen voor had. Het benadelingsverbod geldt ook voor natuurlijke personen en rechtspersonen die een klokkenluider bijstaan.

Uitbreiding begrip misstand 

Ook meldingen van een vermoeden van schending van het Europese recht, en een schending van de interne regels bij de werkgever, zoals gedragscodes en bedrijfsvoorschriften vallen onder het begrip misstand. Hierbij moet steeds sprake zijn van maatschappelijk belang.

Medezeggenschap

De ondernemingsraad heeft instemmingsrecht bij de vaststelling van een interne meldprocedure. Als de ondernemer een interne meldprocedure vaststelt of naleeft waarmee de ondernemingsraad niet heeft ingestemd, kan de ondernemingsraad binnen een maand nietigheid van dat besluit inroepen. Nieuw is dat bij ondernemingen met minder dan 50 werknemers de personeelsvertegenwoordiging moet instemmen met het vaststellen van de interne meldprocedure. 

Organisaties die geen verplichting hebben tot het instellen van een ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging hebben instemming nodig van de meerderheid van zijn werknemers bij de vaststelling van de interne meldprocedure, tenzij de interne meldprocedure inhoudelijk geregeld is in een cao.

Ook nieuw toegevoegd is dat bij het ontbreken van een interne meldprocedure, iedere belanghebbende werknemer de kantonrechter kan verzoeken een termijn te bepalen waarbinnen de werkgever een interne meldprocedure moet vaststellen, die voldoet aan de wettelijke eisen. Het kan daarbij ook gaan om onvolledige uitvoering van de wettelijke eisen.

Handhaving en sancties

De Tweede Kamer heeft een amendement aangenomen, dat ervoor zorgt dat de afdeling onderzoek van het Huis de taak krijgt om toezicht te houden en bestuursrechtelijke sanctiemogelijkheden. Deze sanctiemogelijkheden zien op de inrichting van de interne meldprocedure door de werkgever, het niet opvolgen van aanbevelingen van de afdeling onderzoek door de werkgever en de wijze waarop de werkgever zich tegenover de werknemer heeft gedragen naar aanleiding van een melding van een vermoeden van een misstand.

Zie voor meer informatie Wet bescherming klokkenluiders voor werkgevers.