Ook Wet Rechtsherstel box 3 in strijd met EVRM
6 June 2024
De Hoge Raad oordeelde in vijf arresten dat het Nederlandse box 3 stelsel na de herstelwet nog steeds in strijd is met het Europese recht. Over de belastingvermindering is in beginsel geen rentevergoeding verschuldigd.
Nederland kent onder box 3 een stelsel waarbij de heffing wordt gebaseerd op een jaarlijks vastgesteld forfaitair rendement. De Hoge Raad overwoog in het 'Kerstarrest' van 24 december 2021 dat dit stelsel in strijd was met artikel 14 van het Europese Verdrag van de Rechten van de Mens en artikel 1 van het bij Eerste Protocol bij dit verdrag, omdat het forfaitair berekende rendement kon leiden tot een disproportionele belastingheffing. Als reactie op het Kerstarrest voerde de wetgever een herstelwet in die met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2017 gold en een overbruggingswet die vanaf 1 januari 2023 gold. Het rendement wordt onder deze wetten nog steeds forfaitair vastgesteld, maar nu aan de hand van drie vermogenscategorieën: spaartegoeden, schulden en overige bezittingen. De gedachte was dat een forfaitaire berekening op basis van deze uitsplitsing het werkelijk behaalde rendement op het vermogen beter zou benaderen.
De arresten van 6 juni 2024
De Hoge Raad overweegt in vijf arresten dat het werkelijke rendement onder de herstelwet voor spaartegoeden doorgaans wordt benaderd. Echter, de herstelwet houdt volgens de Hoge Raad voor overige bezittingen nog steeds onvoldoende rekening met het daadwerkelijke rendement van de belastingplichtige. Hierdoor worden succesvolle- en onsuccesvolle beleggers ongelijk belast, terwijl deze beleggers geen invloed hebben op dit rendement. De herstelwet kan de proportionaliteitstoets onder het Europese recht dan ook niet kan doorstaan. Belastingplichtigen hebben dan ook recht op compensatie indien het werkelijke rendement lager is dan het forfaitaire rendement door middel van een vermindering van de belastingaanslag. Over de belastingvermindering hoeft volgens de Hoge Raad over het algemeen geen rente te worden vergoed, behalve als de misgelopen rente niet in een redelijke verhouding staat tot de belastingvermindering.
Regels voor het bepalen van werkelijk rendement
Daarnaast formuleert de Hoge Raad in zijn arrest nieuwe regels voor het vaststellen van het werkelijke rendement:
- Het rendement dient te worden bepaald op basis van het gehele vermogen van de belastingplichtige en dus niet per categorie vermogensbestanddelen;
- Het werkelijke rendement moet niet worden getoetst op basis van de vermogensbestanddelen die op een peildatum aanwezig zijn, maar op basis van alle vermogensbestanddelen die de belastingplichtige gedurende het hele boekjaar heeft gehad;
- Rendement wordt berekend op basis van het nominale rendement, zonder rekening te houden met inflatie;
- Zowel de directe inkomsten (zoals dividenden, rente en huurinkomsten) als (ongerealiseerde) waardeveranderingen van de vermogensbestanddelen moeten in aanmerking worden genomen;
- Bij onroerende zaken mag geen rekening te worden gehouden met kosten. Bij schulden dienen werkelijke renten die direct verband houden met die schulden wel in acht te worden genomen; en
- Er kan geen rekening worden gehouden met rendementen uit voorgaande jaren.
Het is aan de belastingplichtige om te bewijzen dat het werkelijke rendement lager is dan het uit de herstelwet vloeiende forfaitaire rendement.
Vervolgstappen
De verwachting is dat pas vanaf 1 januari 2027 een nieuw wettelijk box 3 stelsel wordt geïmplementeerd dat gebaseerd wordt op het werkelijke rendement. Tot die tijd is aan belastingplichtigen om hun werkelijke rendement aan de hand van de door de Hoge Raad geformuleerde regels te bepalen, zowel voor de voorgaande- als toekomstige jaren. Indien het werkelijke rendement lager is dan het forfaitaire rendement, dan bestaat er recht op een verlaagde belastingaanslag. Tegen definitieve aanslagen met een te hoge box 3 heffing dient bezwaar te worden gemaakt. De Staatssecretaris heeft in een reactie aangegeven dat de Belastingdienst de gevolgen van de arresten in kaart aan het brengen is en op een later moment belastingplichtigen zal informeren.
Link arresten
